فوج

نهج الفصاحة6

2501. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش ، از عمل (عبادت) بهتر است. و بهترین عمل‌ها ، معتدل‌ترین آنهاست.

برتری دانش بر ثروت

2502. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حضرت سلیمان بین مال ، پادشاهی و دانش ، مخیّر شد ، وی دانش را اختیار کرد. آن گاه پادشاهی و مال نیز به دنبال اختیار دانش ، به او عطا گردید.

ارزش دانش با بردباری

2503. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ چیزی با چیز دیگری جمع نمی‌شود که بهتر از جمع شدن دانش با بردباری باشد.

از شرافتمندان دانش بجویید

2504. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از شرافتمندان ، دانش بجویید ، و اگر نزد آنان دانشی یافتید ، آن را بنویسید ؛ زیرا آنان دروغ نمی‌گویند.
تشویق به طلب دانش
2505. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش را بجویید هر چند در چین باشد ؛ زیرا دانشجویی بر هر مسلمانی واجب است. هر آینه فرشتگان بالهایشان را برای دانشجو به خاطر خشنودی از کارش ، پهن می‌کنند.
2506. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از گهواره تا گور دانش بجویید.
2507. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر نوجوانی ، در راه کسب دانش و عبادت رشد نموده ، بزرگ شود ، روز قیامت خداوند پاداش هفتاد و دو راستگو را به او عطا می‌فرماید.
2508. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش بیاموزید و برای تقویت دانش ، آرامش و وقار فراگیرید و نسبت به آموزگار خویش فروتنی نمایید.
2509. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در طلب دانش بشتابید که سخن راست ، از دنیا و آنچه از طلا و نقره در آن است ، بهتر است.
2510. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از خدا دانش سودمند طلب کنید و از دانش بی‌سود به خدا پناه برید.
2511. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشجویی بر هر مسلمانی واجب است و همه چیز ، حتی ماهیان دریا ، برای دانشجو آمرزش می‌خواهد.
2512. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشجویی بر هر مسلمانی واجب است. و دانش را پیش نااهلان نهادن ، همانند گوهر ، مروارید و طلا بر گردن خوکان آویختن است.
2513. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشجویی بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است.
2514. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش بیاموز ؛ زیرا دانش ، دوست صمیمی مؤمن ؛ بردباری ، وزیر او ؛ خرد ، راهنمای او ؛ عمل ، سرپرست او ؛ مدارا ، پدر او ؛ ملایمت ، برادر او ؛ و شکیبایی ، فرمانده لشکر اوست.
2515. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دلی که در آن بهره‌ای از حکمت نباشد مانند خانه ویران است. بنابراین ، دانش بیاموزید و دانش تعلیم دهید و فقه یاد بگیرید و جاهل نمیرید ؛ زیرا خداوند عذر جهل را نمی‌پذیرد.

دانش در کوچکی

2516. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محفوظات پسر کوچک مانند نقش بر سنگ است (که پایدار می‌ماند) ولی محفوظات مرد بزرگ مانند نوشتن روی آب است (که زود زایل می‌شود).

فارس و دانش

2517. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر دانش از ثریّا آویزان باشد ، هر آینه قومی از فرزندان فارس بدان می‌رسند.

ثمره دانش

2518. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (گاهی) فتنه از راه می‌رسد و بندگان را درهم می‌کوبد (ولی) دانشمند به یاری دانش خویش از آن نجات می‌یابد.

خطر افزایش علم بدون عمل

2519. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانش بیفزاید ولی بر زهدش نیفزاید ، از خداوند جز دوری نیفزاید.

نقش دانش در عبادت

2520. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو رکعت نماز دانشمند از هفتاد رکعت نماز غیردانشمند ، بهتر است.
2521. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یک رکعت نماز خداشناس از هزار رکعت نماز خدانشناس ، بهتر است.

دو پرخور سیر ناشدنی

2522. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمند از دانش خویش ، اشباع نمی‌شود تا عاقبت به بهشت رسد.

میراث دانش

2523. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به آنچه من می‌دانم آگاه بودید ، هر آینه کمتر می‌خندیدید و بسیار می‌گریستید و خوردن و آشامیدن برای شما گوارا نبود.
2524. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به آنچه من می‌دانم آگاه بودید ، هر آینه بسیار می‌گریستید و کمتر می‌خندیدید و به سوی بلندی‌ها صعود کرده ، به پیشگاه خدای تعالی پناهنده می‌شدید و نمی‌دانستید که آیا نجات می‌یابید یا نه؟
2525. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به آنچه نزد خداوند برای شماست آگاه بودید ، هر آینه علاقه‌مند می‌شدید که بر فقر و حاجت شما افزوده شود.
2526. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به اندازه من درباره دنیا آگاه بودید ، هر آینه جانهایتان از (غم) آن می‌آرمید.
2527. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر به شایستگی از خدای تعالی می‌ترسیدید ، هر آینه دانشی فرا می‌گرفتید که در آن جهل نباشد. و اگر به شایستگی خدای تعالی را می‌شناختید ، هر آینه از دعایتان ، کوه‌ها نابود می‌شدند.

انواع دانش

2528. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش ، سه چیز است : کتاب ناطق (قرآن) ، سنت تایید شده و (گفتن کلمه) نمی‌دانم.
2529. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش ، دو گونه است : دانشی که در دل جای دارد و این ، همان دانش سودمند است. و دانشی که بر سر زبان است که آن ، حجت خداوند بر آدمیزاد می‌باشد.

پرهیز از کتمان علم

2530. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در کار دانش ، یار و خیرخواه همدیگر باشید و آن را از یکدیگر کتمان نکنید ؛ زیرا خیانت در دانش ، از خیانت در دارایی ، بدتر است.
2531. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که دانش را کتمان کند ، همه چیز او را لعنت نماید حتی ماهیان دریا و مرغان آسمان.
2532. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند به هیچ دانشمندی دانش نداد مگر این که از او پیمان گرفت که آن را کتمان ننماید.
2533. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از دانشی مورد پرسش قرار گیرد ولی او آن را کتمان کند ، لجامی از آتش بر (دهان) او زده می‌شود.
2534. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانشی را از اهلش پنهان نماید ، روز قیامت لجامی از آتش بدو زده می‌شود.

پرهیز از قراردادن دانش نزد نااهل

2535. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که دانش به نااهل سپارد ، مانند کسی است که گوهر و مروارید و طلا به خوکان آویزد.

آداب دانشجویی

2536. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش را به وسیله نوشتن ، در بند کنید.
2537. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : صبحگاهان در پی علم باشید ؛ زیرا صبح خیزی مایه برکت و کام‌یابی است (سحر خیز باش تا کامروا گردی).

بر دانش مرد همین بس

2538. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر دانایی مرد همین بس که از خدا بترسد و بر نادانی مرد همین بس که خودپسند باشد.

آفت علم

2539. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سرکشی آفت شجاعت ، تفاخر آفت شرافت (فامیلی) منّت آفت گشاده دستی ، خودپسندی آفت زیبایی ، دروغ آفت سخن ، فراموشی آفت دانش ، سفاهت آفت بردباری ، زیاده‌روی آفت بخشش و هوس آفت دین‌داری است.
2540. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فراموشی ، آفت دانش است ، و بازگو کردن و در میان گذاشتن و سپردن آن به نااهل ، موجب تلف آن می‌گردد.

دانشمند

2541. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جز دانشمند و دانش‌آموز از من نیست.
2542. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یا دانشمند یا دانش‌آموز یا گوش به علم یا دوستدار علم باش و پنجمی (غیر از اینها) مباش و گرنه ، هلاک می‌شوی.

فضیلت دانشمند

2543. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تنها دانشمندان ، وارثان پیامبران هستند که دانش را از آنان به ارث برده‌اند. هر کس دانش فراگیرد سهم زیادی (از ارث) را به دست آورده است.
2544. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمند ، امین خداوند در زمین است.
2545. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمندان ، امینان خداوند بر مردم هستند.
2546. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمندان ، چراغ‌های زمین ؛ جانشینان پیامبران ؛ وارثان من و وارثان پیامبران هستند.
2547. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمندان ، رهبرانند پرهیزکاران ، سرورانند و هم‌نشینی با آنان ، مایه فزونی است.
2548. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برتری دانشمند بر دیگران همانند برتری پیامبر بر امتش است.
2549. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خواب آگاهانه از نماز جاهلانه بهتر است.
2550. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای دانشمند ، همه چیز حتی ماهیان دریا آمرزش می‌خواهند.

فضیلت عالم بر عابد

2551. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : آن گاه که دانشمند و عابد بر پل صراط اجتماع می‌کنند ، به عابد خطاب می‌رسد : به بهشت درآی و از ثمره عبادت خویش بهره‌مند شو. ولی به دانشمند خطاب می‌رسد : اینجا بایست و هر که را دوست داری شفاعت کن ؛ زیرا شفاعت تو درباره هر کسی پذیرفته است. آن گاه او در جایگاه پیامبران می‌ایستد.
2552. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مابین عالم و عابد هفتاد درجه فاصله است.
2553. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یک ساعت دانشمندی که بر بستر خود تکیه زده و مطالعه می‌کند از هفتاد سال عبادت عابد ، بهتر است.
2554. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمندی که علمش سودمند باشد از هزار عابد بهتر است.
2555. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برتری دانشمند بر عابد ، مانند برتری من بر امتم می‌باشد.
2556. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برتری دانشمند بر عابد همانند برتری من بر پست‌ترین شماست. خداوند عزّوجلّ ، فرشتگان و اهل آسمان‌ها و زمین حتی مورچه در سوراخش و حتی ماهیان بر کسی که به مردم نیکی یاد می‌دهد ، درود می‌فرستند.
2557. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برتری دانشمند بر عابد همانند برتری ماه شب بدر (شب چهارده) بر سایر ستارگان است.
2558. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : برتری دانشمند بر عابد ، هفتاد درجه است که مابین دو درجه فاصله از زمین تا آسمان است.
2559. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خواب دانشمند از عبادت عابد برتر است.

فضیلت دانشمندان بر شهدا

2560. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرکب دانشمندان ، با خون شهیدان سنجیده شد ، اولی رجحان یافت.
2561. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت ، مداد دانشمندان با خون شهیدان سنجیده می‌شود که مداد دانشمندان بر خون شهیدان رجحان می‌یابد.

حکایت دانشمندان

2562. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مَثَل دانشمندان در زمین همچون مَثَل ستارگان در آسمان است که (مخلوقات) به وسیله آنها در تاریکی‌های خشکی و دریا هدایت می‌یابند. پس هر گاه ستارگان ناپدید شدند ، گمراهی ره‌یافتگان فرا می‌رسد.

ویژگی های دانشمند

2563. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر دانشمندی ، گرسنه دانش دیگر است.

داناترین مردم

2564. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : داناترین مردم کسی است که دانش دیگران را به دانش خود بیفزاید (در انجام امور از دانش دیگران بهره بگیرد).

انواع دانشمندان

2565. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمندان سه گونه‌اند : مردی که مردم در سایه او زندگی می‌کنند و او نیز در سایه علمش ؛ مردی که مردم در سایه او زندگی می‌کنند ولی او خود را نابود می‌کند ؛ و مردی که خود در سایه علمش زندگی می‌کند ولی هیچ کس در سایه او زندگی نمی‌کند (از او سود نمی‌برد).

دانشمندان را گرامی بدارید

2566. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمندان را گرامی بدارید ؛ زیرا آنان وارثان پیامبرانند. بنابراین ، هر کس آنان را عزیز شمارد ، خدا و رسولش را عزیز شمرده است.

دانشمند و دانش هر دو در بهشتند

2567. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمند و دانش (هر دو) در بهشتند ؛ هر گاه دانشمند به آنچه می‌داند عمل نکند ، دانش و عمل (هر دو) در بهشت اما خود دانشمند در جهنم است.

پاداش دانشمند و دانش آموز

2568. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : دعا کننده و آمین گو ، در پاداش شریکند ؛ قاری (قرآن) و مستمع ، در پاداش شریکند ؛ و دانشمند و دانش‌آموز ، در پاداش شریکند.
2569. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشمند و دانش‌آموز در خیر شریکند و سایر مردم خیری ندارند.

بی رغبت ترین مردم نسبت به عالم

2570. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خویشان و همسایگان شخص دانشمند از همه مردم نسبت به او بی‌رغبت ترند.

نقش دانشمندان در جهان

2571. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو گروه از مردم هستند که اگر صالح شوند ، مردم نیز صالح و اگر فاسد شوند ، مردم نیز فاسد گردند : دانشمندان و زمامداران.

جوینده دانش

2572. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از همه گرسنه‌تر کسی است که در پی دانش باشد و از همه سیرتر کسی است که در پی کسب آن نباشد.
2573. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه فرشتگان بالهای خویش را برای دانشجو فرش می‌نمایند ؛ زیرا از آنچه او می‌جوید خشنودند.
2574. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فرشتگان ، بالهایشان را برای دانشجو به خاطر خشنودی از آنچه او در جستجویش است ، می‌گشایند.
2575. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشجو ، میان جاهلان همانند زنده ، میان مردگان است.
2576. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که به خاطر خدا دانش بجوید ، نزد خداوند از مجاهد در راه خدا برتر است.
2577. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشجو ، جویای رحمت است. دانشجو ، رکن اسلام است و به همراه پیامبران ، پاداش می‌گیرد.
2578. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانشجویی ، نزد خداوند از نماز ، روزه ، حج و جهاد در راه خدای عزّوجلّ ، برتر است.
2579. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یک ساعت دانش جستن ، بهتر از یک شب نمازگزاری و یک روز دانش جستن ، بهتر از سه ماه روزه گرفتن است.
2580. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر مردی در جستجوی دانش از خانه‌اش بیرون رود ، خداوند راه بهشت را بر او هموار سازد.
2581. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که در پی دانش از خانه‌اش بیرون رود ، فرشتگان به جهت خشنودی از کار وی بال‌هایشان را برای او می‌گسترانند تا وقتی که بازگردد.
2582. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانشی را بجوید و آن را بیابد ، دو پاداش دارد. و هر که دانشی را بجوید و آن را نیابد ، یک پاداش برای او منظور گردد.
2583. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانش بجوید ، خداوند روزی‌اش را عهده‌دار است.
2584. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانش بجوید ، کفاره گناهان گذشته‌اش محسوب می‌گردد.
2585. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانش بجوید (با این هدف) که با دانشمندان هم‌چشمی کند یا با سفیهان مجادله نماید یا توجه مردم را به سوی خود جلب کند ، خداوند او را به جهنم می‌برد.
2586. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که راهی را در پی دانش سپری کند ، خداوند راه بهشت را برایش آسان گرداند.

مرگ دانشجو

2587. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه دانشجو را مرگ فرا رسد ، شهید محسوب می‌گردد.

دانش آموزی و یاد دادن

2588. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین صدقه ، دانش‌آموزی مرد مسلمان سپس تعلیم آن به برادر مسلمانش است.

ارزش آموختن

2589. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : صبح و شام در پی آموزش دانش بودن ، نزد خداوند از جهاد بهتر است.

ثواب آموختن

2590. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دانشی (به دیگری) بیاموزد ، پاداش کسی را دارا است که بدان عمل نموده و چیزی از پاداش عامل کم نمی‌شود.

آداب آموختن

2591. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با سهل‌گیری تعلیم دهید نه سخت‌گیری ؛ (با شاگردان) گشاده‌رویی نمایید نه خشونت ؛ و هر گاه یکی از شما خشمگین شد ، باید خاموش شود.
2592. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدون خشونت (و سخت‌گیری) تعلیم دهید ؛ زیرا آموزگار بهتر از خشونت‌گر است.

نکوهش آموختن دانشی که نفع ندارد

2593. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه روزی بر من درآید که در آن دانشی که مرا به خدای تعالی نزدیک گرداند ، نیاموزم ، طلوع آفتاب آن روز بر من مبارک مباد.
2594. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش بی سود مانند گنجی است که در راه خدا مصرف نگردد.
2595. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش بی‌سود مانند گنجی است که از آن مصرف نشود و هر چیزی زکاتی دارد ، و زکات تن ، روزه است.
2596. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش بی‌سود مانند گنج بی‌مصرف است.
2597. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که عملش برایش سودمند نباشد ، جهلش او را ضرر رساند.
2598. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بعضی بیان‌ها سحر ، بعضی شعرها حکمت ، بعضی سخن‌ها مبهم و برخی دانشجویی‌ها نادانی است.

حکایت دانش آموز

2599. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت کسی که دانش می‌آموزد ولی از آن سخن نمی‌گوید ، مانند کسی است که گنج ذخیره می‌کند ولی انفاق نمی‌نماید.
2600. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت کسی که در کودکی دانش می‌آموزد ، مانند نقش زدن بر سنگ است. و حکایت کسی که در پیری دانش می‌آموزد ، مانند کسی است که روی آب می‌نویسد.

حکایت معلم

2601. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت دانشمندی که به مردم نیکی می‌آموزد و خود را فراموش می‌کند ، مانند چراغی است که برای مردم روشنی می‌دهد و خود را می‌سوزاند.

کسی که برای خدا دانش آموزد

2602. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه دانشمند ، دانش خویش را در مسیر الهی به کار بندد ، همه چیز از او می‌ترسد ، ولی هر گاه در راه ثروت‌اندوزی از آن بهره گیرد ، از همه چیز می‌ترسد.

معلم و دانش آموز را احترام کنید

2603. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به کسی که از او دانش می‌آموزید ، احترام کنید و نیز به کسی که به او دانش می‌آموزید ، احترام کنید.

تشویق به عمل کردن به علم

2604. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه دانشمند دانش خویش را به کار نگیرد ، همانند چراغ برای مردم روشنی می‌بخشد ولی خویشتن را می‌سوزاند.
2605. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چه می‌خواهید بدانید ، بیاموزید. (اما) خداوند شما را از دانشتان بهره‌مند نمی‌سازد تا این که به آنچه می‌دانید ، عمل کنید.
2606. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای! بر کسی که نداند و وای! بر کسی که بداند سپس عمل نکند.

بر حذر داشتن از علم بدون عمل

2607. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت ، هر دانشی وبال گردن صاحبش است مگر این که بدان عمل کند.

آثار دانش بدون عمل

2608. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برخی از بهشتیان به وضع برخی از جهنمیان آگاه می‌شوند و به آنان می‌گویند : به چه دلیل داخل آتش جهنم شدید؟ به خدا سوگند! ما به واسطه آنچه از شما آموختیم به بهشت داخل شدیم. آنان پاسخ می‌گویند : ما می‌گفتیم ولی عمل نمی‌کردیم.

نکوهش علمای بد کردار

2609. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای بر امتم از دست دانشمندان بد!

نکوهش کسی که از راه علم ارتزاق کند

2610. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از راه دانش ، نان خورد ، خداوند چهره‌اش را دگرگون ساخته ، و او را به عقب برگرداند و آتش جهنم سزاوار او باشد.

لغزش دانشمند

2611. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : لغزش دانشمند ، مانند طبل صدا می‌دهد ولی لغزش نادان را ، جهل می‌پوشاند.
2612. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از لغزش دانشمند ، برحذر باشید و بازگشت و اصلاح خطایش را در انتظار کشید.
2613. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مراقب لغزش دانشمند باشید که خطایش او را در آتش جهنم سرنگون خواهد ساخت.

سرانجام کسی که گوش مردم را از شهرت علمش پر می‌کند

2614. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که از شهرت علم خویش گوش مردم را پُر کند ، روز قیامت خداوند از فضیحت وی گوش مردم را پُر نموده ، خوار و ناچیزش می‌کند.

آنچه سزاوار دانشمند نمی باشد

2615. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : گروهی از امت من ، دانشجوی دین هستند و قرآن قرائت می‌کنند ولی می‌گویند : با امیران همراهی می‌کنیم تا از دنیایشان بهره‌مند شویم و در دین‌داری از آنان کناره می‌گیریم. (زهی خیال باطل) که چنین چیزی مقدور نیست ؛ زیرا از نزدیکی با آنان جز گناه نصیب نمی‌گردد چنانچه از درخت قتاد جز خار نمی‌توان چید.

وای بر عالم از جاهل

2616. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای بر عالم از جاهل! و وای بر جاهل از عالم!.

پرهیز از عالم بدکار

2617. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بسا! عابدی که نادان است و چه بسا! دانایی که بدکار است. بنابراین ، از عابدان نادان و دانایان بدکار ، برحذر باشید.

عمر

عمر

2618. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (بیشتر) امت من مابین شصت سال تا هفتاد سال عمر می‌کنند.

عمر طولانی

2619. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : عمر مسلمان ، هر چه طولانی‌تر شود برایش نیکوتر است.

آنچه عمر را زیاد می کند

2620. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : انسان به سبب گناه از روزی محروم می‌گردد. و تقدیر جز به سبب دعا تغییر نمی‌کند. و عمر جز به سبب نیکی افزایش نمی‌یابد.
2621. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی عمر انسان را به خاطر نیکی به پدر و مادرش زیاد می‌کند.

کسی که عمرش علیه او حجت است

2622. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند هر که را شصت سال عمر دهد ، هر آینه عذر و بهانه عمر را بر او بسته است.

کار

کار

2623. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی به صورت‌ها و دارایی‌های شما نمی‌نگرد و لیکن به دلها و کردارتان نگاه می‌کند.
2624. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که نیکی کشت کند ، حاصلش را درو می‌کند. و هر که بدی کشت کند ، بدی درو می‌کند.

محکم کاری

2625. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما کاری انجام می‌دهد ، باید آن را استوار سازد.
2626. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در دنیا همانند کسی که گمان می‌برد هیچگاه نمی‌میرد ، تلاش کن و همانند کسی که می‌ترسد فردا بمیرد ، بترس.
2627. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محکم‌کاری کنید (کار مناسب انجام دهید) و تقرب جویید.
2628. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند دوست دارد کسی که کاری می‌کند نیکو انجام دهد.

به سرانجام رساندن کار

2629. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به انجام رساندن کار نیک ، بهتر از آغاز کردن آن است. (کار را آن کرد که تمام کرد).

اعتبار کار

2630. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره صلاح و فساد کارها به نفس خویش رجوع کن ، دیگران هر چه می‌خواهند بگویند.
2631. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اعتبار کار به سرانجام آن است.

عملی که مورد قبول خدا واقع می‌شود

2632. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی از عبادت و عمل جز آنچه به طور خالص و به قصد او انجام می‌گیرد ، نمی‌پذیرد.

ایمان و عمل همراه یکدیگرند

2633. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان و عمل همراه یکدیگرند و هر یک بدون دیگری صلاح نیست.

تشویق به اندیشیدن قبل انجام کار

2634. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خواستی کار (مهمی) را انجام بدهی در عاقبت آن اندیشه کن ؛ اگر خوب بود ، آن را انجام بده و اگر بد بود ، از آن دوری کن.

تشویق به کار نیک

2635. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تلاش کنید ؛ که هر کس به آنچه برایش آفریده شده ، خواهد رسید.
2636. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در انجام کارهای نیک شتاب کنید پیش از این که به شش چیز گرفتار آیید : فرمانداری سفیهان ، کثرت شرط (در معاملات) ، فروش حکم (خدا با رشوه) ، کوچک شمردن خون ریزی ، قطع رحم ، نورسیده‌هایی که قرآن را با آواز خوانند و یکی را پیش می‌فرستند تا برای آنان تغنّی کند هر چند دانش وی از دیگران کمتر باشد.
2637. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در انجام کارهای نیک شتاب کنید پیش از این که به فتنه‌هایی که چون پاره‌های شب تاریکند ، گرفتار آیید : (مانند) آن که انسان صبح مؤمن است ولی شب کافر می‌شود ، شب مؤمن است ولی صبح کافر می‌شود ؛ به طوری که یکی از آنان دینش را در مقابل دنیای ناچیزی می‌فروشد.
2638. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کدام از شما بتواند ذخیره‌ای از عمل شایسته داشته باشد ، باید چنین کند.

عمل برای آخرت

2639. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دنیای خویش را اصلاح نمایید آن چنان برای آخرت تلاش کنید که گویا فردا خواهید مرد.

کار و پاداش

2640. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه چیز در هر که باشد ، (آثارش) به صاحبش برمی‌گردد : ستم ، نیرنگ و پیمان‌شکنی.
2641. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که عملی بد کند ، در دنیا سزایش را می‌بیند.

حکایت عمل بهشتیان و جهنمیان

2642. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! که کار بهشتیان نظیر به سختی بر تپه مرتفع صعود کردن است. اما کار جهنمیان همانند به آسانی فرود آمدن از سراشیبی است.

نیاز شدید به عمل در قیامت

2643. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر مردی از روز تولد تا هنگامی که پیر می‌میرد در خشنودی خدای تعالی به سر برد ، (باز) روز قیامت عمل خویش را کوچک می‌شمارد.

پیگیری در کار

2644. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر رستاخیز به پا گشت در حالی که نهالی در دست یکی از شما بود ، اگر توانست پیش از قیامت ، آن را بکارد باید آن را بکارد.

نکوهش کار بدون علم

2645. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بدون علم کاری کند ، افسادش بیش از اصلاحش خواهد بود.

فضیلت عمل بر نسب

2646. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که را عملش پس اندازد ، نسبش پیش نبرد.

کسانی که عملشان سودی به حالشان ندارد

2647. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سه ویژگی در هر که نباشد ، کارش به سرانجام نمی‌رسد : پارسایی که او را از نافرمانی خدا بازدارد ؛ اخلاق نیکویی که به وسیله آن با مردم مدارا کند ؛ و بردباری که نادانی نادانان را دفع نماید.

کسی که عملش او را سود می بخشد

2648. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : عمل کم همراه با آگاهی سود می‌رساند ولی عمل بسیار با نادانی ، سود نمی‌رساند.

آنچه موجب قبولی عمل می شود

2649. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند عمل هیچ بنده‌ای را نمی‌پذیرد تا این که از گفتارش نیز خشنود گردد.

آثار کار برای غیر خدا

2650. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه روز قیامت فرا رسد ، منادی فریاد بر می‌آورد : هر کس کاری برای غیر خدا انجام داده ، پاداش آن را از او طلب نماید.

آثار کوتاهی در عمل

2651. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه بنده‌ای در انجام وظایفش کوتاهی کند ، خداوند او را به اندوه گرفتار می‌سازد.

ارزش کارها به نیت است

2652. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (پاداش) کارها به نیت وابسته است.
2653. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ارزش کارها به نیت و سرانجام آنها وابسته است.
2654. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاداش در مقابل خلوص است و (قبولی) عمل به نیّت وابسته است.
2655. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! که بسیارند شب زنده دارانی که از نماز جز بی‌خوابی ، سودی نمی‌برند ، و بسیارند روزه‌دارانی که از روزه جز گرسنگی و تشنگی ، بهره‌ای ندارند.

استوارترین اعمال

2656. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : استوارترین کارها سه چیز است : همواره به یاد خدا بودن ، رعایت عدالت درباره خود (هر چند بر ضررت باشد) و تقسیم مال خود با برادر دینی.

بهترین کارها

2657. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محبوب‌ترین کارها نزد خدا ، کار بادوام‌تر آنهاست هر چند اندک باشد.
2658. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، خوشحال نمودن برادر مؤمن یا قرضی از او پرداختن است.
2659. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها بعد از ایمان به خدا ، دوستی و مهربانی با مردم است.
2660. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، کسب حلال است.
2661. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، شناخت خداست ؛ کار آگاهانه چه کم و چه زیادش برای تو مفید است ولی کار از روی نادانی ، کم و زیادش هیچ فایده‌ای برای تو ندارد.
2662. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، دوستی و دشمنی در راه خداست.
2663. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، سیر کردن شکم گرسنه است.
2664. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین عمل ، کار بادوام‌تر است هر چند اندک باشد.
2665. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین عمل ، نیّت راست و صادقانه است.
2666. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مقرب‌ترین کارها نزد خدا ، جهاد در راه خداست که هیچ چیز به پای آن نمی‌رسد.
2667. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین عمل مؤمن ، جهاد در راه خداست.
2668. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کارها ، جدا شدن از دنیاست ، در حالی که زبانت به ذکر خدا مشغول باشد.
2669. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش ، از عمل (و عبادت) بهتر است. و بهترین عمل‌ها ، معتدل‌ترین آنهاست.
2670. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آدمیزاد ، کاری بهتر از نماز ، آشتی میان کسان و اخلاق نیکو ، ندارد.

نابود شدن اعمال

2671. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرد یا زنی ، شصت سال خداوند را اطاعت می‌کنند ولی وقتی مرگشان فرا می‌رسد ، در وصیت ، (عدالت را رعایت نکرده) ضرر می‌رسانند ، در نتیجه ، (آخر عمر) آتش جهنم بر آنان واجب می‌گردد.

سبب نابودی اعمال

2672. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شش چیز اعمال (خوب) را نابود می‌سازد : به عیب مردم پرداختن ؛ سخت دلی ؛ دنیا دوستی ؛ کم‌حیایی (بی شرمی) ؛ درازی آرزو ؛ و ستمگری که (از ظلم) دست بردار نیست.

نامه اعمال

2673. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دفاتر (اعمال بندگان) سه تا است : دفتری که خداوند چیزی از آن را نمی‌بخشد ؛ دفتری که خداوند بدان اعتنا نمی‌کند ؛ و دفتری که خداوند هیچ چیزی از آن را رها نمی‌کند. اما دفتری که خداوند چیزی از آن را نمی‌بخشد ، شرک به خدا است ، اما دفتری که خداوند بدان اعتنا نمی‌کند ، ستم بنده بر نفس خویش است نسبت به چیزهایی که میان او و پروردگارش می‌باشد ؛ مانند روزه یا نمازی که ترک نموده ؛ زیرا خداوند اگر بخواهد آن را می‌بخشد و از آن می‌گذرد. و اما دفتری که خداوند هیچ چیزی از آن را رها نمی‌کند ، ستم‌های بندگان به یکدیگر است که ناچار باید قصاص شوند.

عرضه شدن کارها

2674. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روزهای دوشنبه و پنج شنبه ، اعمال را بر خدای تعالی عرضه می‌نمایند و خداوند نیز همه را می‌بخشد مگر گناه ستیزه‌جویان و قطع کننده رحم.
2675. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اعمال ، روزهای دوشنبه و پنج شنبه بر خداوند ، و روز جمعه ، بر پیامبران و پدران و مادران عرضه می‌گردد. بنابراین ، نسبت به نیکی‌های آنها ، شاد گشته ، صورتهایشان سفید و روشن می‌گردد. پس از خدا بترسید و مردگان خود را اذیت نکنید.

به اندازه توانتان کارهای نیک بجا آورید

2676. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تا می‌توانید ، کارهای نیک به جا آورید ؛ زیرا تا شما را ملالت نیاید خداوند را نمی‌آید.

حکایت کسی که بعد از کارهای بد کار خوب می‌کند

2677. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مَثَل کسی که ابتدا کارهای بد و سپس کارهای نیک انجام می‌دهد ، مانند مردی است که زره تنگ به تن دارد که نَفس او را می‌گیرد ، سپس کار نیک می‌کند و حلقه‌ای از آن گشوده می‌شود سپس کار نیک دیگری می‌نماید و حلقه دیگری باز می‌شود تا این که به زمین می‌افتد.

خشونت

پرهیز از خشونت

2678. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مدارا کن و از خشونت و بدگویی بپرهیز.

نکوهش خشونت

2679. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشونت ، شوم و نحس ، و مدارا میمون و مبارک است.
2680. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مدارا مایه میمنت ، و خشونت موجب شومی است. هر گاه خداوند برای اهل خانه‌ای نیکی اراده نماید ، آنها را اهل مدارا می‌کند ؛ زیرا مدارا در هر چیزی ، زینت‌بخش آن است و خشونت در هر چیزی ، مایه خواری آن است.
2681. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدون خشونت (و سخت‌گیری) تعلیم دهید ؛ زیرا آموزگار بهتر از خشونت‌گر است.
2682. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مدارا در هر چیزی مایه زینت است و خشونت در هر چیزی مایه خواری است.

عورت

عورت

2683. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مراقب میان دو فک (دهان) و میان دو پای (فرج) خود باش.

تشویق به پوشاندن عورت

2684. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ران خویش را بپوشان ؛ زیرا ران مرد ، از عورت محسوب می‌شود.

آنچه عورت محسوب می شود

2685. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ران ، جزو عورت محسوب می‌گردد.

یاری

یاری

2686. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مادامی که بنده‌ای برادر دینی خویش را یاری می‌کند ، خدا یاور اوست.
2687. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی یاری رساندن به شخص غمخوار و اندوهگین را دوست دارد.
2688. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر پیروزی مرد همین بس که دشمن خود را غرق در نافرمانی‌های خداوند ببیند.
2689. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که خود را از (دیدگان) مردم پوشاند ، از آتش جهنم نپوشانده است.

فضیلت یاری کردن

2690. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یک روز یاری نمودن برادر (دینی) از یک ماه اعتکاف بهتر است.

تشویق بر یاری کردن

2691. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برادر دینی خود را یاری کن چه ستمگر باشد و چه ستم دیده ؛ اگر ستمگر است ، او را از ستم بازدار. و اگر ستم‌دیده است ، او را (در مقابل ستم) یاری کن.
2692. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مرد باید برادر خویش را یاری کند ؛ چه ظالم باشد یا مظلوم ؛ اگر ظالم بود ، او را نهی کند ؛ زیرا همین برای او یاری نمودن است و اگر مظلوم بود ، او را یاری رساند.

ثمره یاری نمودن

2693. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که غیاباً برادرش را یاری نماید ، خداوند او را در دنیا و آخرت یاری می‌کند.
2694. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که کوری را چهل قدم به دنبال خود بکشد ، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود.

نقش ضعیفان در یاری

2695. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا جز به دعا و عقل ضعیفانتان یاری می‌گردید؟.
2696. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره ناتوانان ، مرا یاری دهید ؛ زیرا در سایه آنان به روزی رسیده و نصرت می‌یابید.

آنچه موجب یاری خدا بر بنده می شود

2697. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : یاری نمودن سه کس بر خدای تعالی لازم است : آن که در راه خدا می‌جنگد ؛ غلامی که با پرداخت قیمت برای آزادی خود تلاش می‌کند ؛ و آن که به منظور عفت و پاکدامنی ازدواج می‌کند.
2698. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس سه کار را با تکیه بر خدا و امید ثواب انجام دهد ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رساند و برکت دهد : هر کس در راه آزادی خویش با تکیه بر خدا و امید ثواب ، تلاش نماید ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رساند و برکت دهد ؛ هر کس با تکیه بر خدا و امید ثواب ، ازدواج نماید ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رساند و برکت دهد ؛ و هر کس زمین مواتی را با تکیه بر خدا و امید ثواب آباد نماید ، خدای تعالی بر خود لازم فرموده است که او را یاری رساند و برکت دهد.
2699. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی کمک و یاری را به اندازه نیاز و هزینه ، و شکیبایی را به اندازه گرفتاری فرو می‌فرستد.

پیمان

پیمان

2700. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوش پیمانی جزو ایمان است.

پیمان خداوند

2701. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیمان خدای تعالی ، شایسته وفاداری است.

ترغیب به وفای به عهد

2702. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین بندگان خدا ، خوش پیمانان و خوش بویانند.

نتیجه پیمان شکنی

2703. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پنج چیز از آثار پنج چیز است : هر قومی پیمان شکنی کند ، دشمن‌شان بر آنان مسلط گردد ؛ آنان که بر خلاف قانون خدا قضاوت نمایند ، میانشان فقر رواج یابد ؛ کسانی که فحشا (زنا) در بینشان آشکار شود ، مرگ میانشان شایع گردد ؛ کسانی که کم‌فروشی پیشه کنند ، به قحط سالی گرفتار آیند ؛ و آنان که زکات ندهند ، به خشکسالی مبتلا شوند.
2704. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت برای پیمان شکن ، پرچمی برافراشته می‌شود که می‌گویند : هان! این پیمان شکنیِ فلانی پسر فلانی است.

عیادت

فضیلت عیادت کردن

2705. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به ناحق تصرف کردن مال مسلمان ، از بزرگترین گناهان است و عیادت مریض از کارهای نیک است.

تشویق به عیادت کردن

2706. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : عیادت کن (حتی) کسی را که تو را عیادت نکند و هدیه کن (حتی) به کسی که به تو هدیه نکند.
2707. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از بیماران عیادت کنید و از ایشان بخواهید که برایتان دعا کنند ؛ زیرا دعای بیمار ، مستجاب و گناهش آمرزیده است.
2708. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از بیمار عیادت کنید و جنازه‌ها را تشییع نمایید که آخرت را یادآورتان می‌شود.

آداب عیادت

2709. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ثواب زود برخاستن از پیش مریض ، از سایر عبادت‌ها بیشتر است.

آثار عیادت

2710. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه مسلمان از برادر مسلمانش عیادت نماید ، پیوسته مشغول چیدن میوه‌های بهشت است تا هنگامی که بازگردد.

عیب

عیب پوشی

2711. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پرده هیچ کس را مدر.
2712. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر در دنیا ، بنده‌ای (راز) بنده دیگر را بپوشاند ، روز قیامت خداوند (نیز راز) او را می‌پوشاند.
2713. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که عورتی را دید و پوشاند ، مانند کسی است که دختر زنده به گور شده‌ای را از قبر زنده درآورده است.

ترغیب به ذکرعیوب نفس

2714. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خواستی از عیوب دیگری یاد کنی ، به یاد عیوب خویش باش.
2715. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بعضی از شما ، خس را در چشم برادرش می‌بیند اما تنه درخت را در چشم خویش نمی‌بیند.

عیب

2716. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که عیب خودش ، او را از پرداختن به عیب‌های مردم بازدارد.

خوشی

خوشی

2717. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : جامه نو بپوش و پسندیده زندگی کن.

خوش ترین زندگی

2718. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که اسلام آورد و دارای زندگی در حد کفاف (که بتوان به آن بسنده کرد) است.

تشویق به اصلاح نمودن زندگانی

2719. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اصلاح زندگانی ، از دانایی مرد است. و جستجوی چیزی که به صلاح توست ، دنیاپرستی نیست.

تشویق به نرمی در زندگانی

2720. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ملایمت در زندگانی ، از دانایی مرد است.

چشم

چشم

2721. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند رحمت کند دیده‌ای را که از ترس خدا بگرید و خداوند رحمت کند دیده‌ای را که در راه خدا بیدار ماند.

چشم زخم

2722. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما در خود یا مال یا برادرش چیز جالبی دید ، از خدا بخواهد که آن را مبارک گرداند ؛ زیرا چشم زخم حق است.
2723. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چشم بد ، وجود حقیقی دارد و اگر (ممکن بود که) چیزی بر تقدیر پیشی بگیرد ، چشم بد ، پیشی می‌گرفت.
2724. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چشم بد ، حقیقت دارد و شیطان و حسد آدمیزاد آن را مهیا می‌سازد.

پیامدهای چشم زخم

اشاره

2725. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چشم بد ، مرد را به قبر و شتر را به دیگ می‌کشاند.

پناه به خدا بردن از چشم زخم

2726. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از چشم بد به خدا پناه برید ؛ زیرا بد چشمی حقیقت دارد.

غریب

انواع غریب ها

2727. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غریبان جهان ، چهارند : قرآن در خاطر ستم‌گر ؛ مسجد در میان قومی که در آن نماز نمی‌خوانند ؛ قرآن در خانه‌ای که قرائت نمی‌شود ؛ و مرد درست‌کار همراه قوم بد.

شستن

شستن

2728. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حق خدا بر هر مسلمانی این است که هفته‌ای یک روز غسل نماید و سر و تنش را بشوید.

دغلکاری

نکوهش دغلکاری

2729. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که ما را فریب دهد ، از ما نیست.
2730. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که (در معامله) با مسلمانی تقلب کند ؛ یا به او ضرر رساند ؛ یا با وی حیله کند ، از ما نیست.
2731. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که ما را بفریبد ، از ما نیست ؛ حیله و نیرنگ در آتش جهنم است.

غصب

2732. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر کس ، به اندازه یک وجب زمین دیگری را غصب نماید ، خدای تعالی او را مجبور می‌کند که آن را تا عمق هفت زمین حفر نموده سپس روز قیامت آن را به گردن آویزد تا زمانی که رسیدگی به حساب مردم پایان یابد.
2733. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که اموال مردم را به قصد باز پرداخت بگیرد ، خداوند از ناحیه او می‌پردازد. و هر که با قصد تلف کردن بگیرد ، خداوند آن را تلف می‌نماید.

خشم

نکوهش غضب کردن

2734. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! همانا خشم پاره آتش است که دل فرزند آدم را شعله‌ور می‌سازد ؛ آیا هنگام خشم ، سرخی چشمان و تورم رگهای او را نمی‌بینید؟ بنابراین ، هر گاه یکی از شما خشمگین شد ، حتماً روی زمین بنشیند.

پرهیز از غضب

2735. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از خشم دوری نما.
2736. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشم نکن ؛ زیرا خشم مایه فساد است.

آنچه غضب را خاموش می‌کند

2737. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما ایستاده خشمگین شود ، باید بنشیند و اگر با نشستن غضب از او دور نشد ، باید به پهلو دراز بکشد.
2738. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خشمگین شدی ، خاموش باش.
2739. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشم از (عمل) شیطان است و شیطان از آتش آفریده شده و آتش را فقط آب خاموش می‌نماید. بنابراین ، هر گاه یکی از شما خشمگین شد ، وضو بگیرد.
2740. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشم ، از ناحیه شیطان است و شیطان از آتش آفریده شده و آب ، آتش را خاموش می‌کند. بنابراین هر گاه یکی از شما خشمگین شد ، غسل نماید.

افراد مبغوض نزد خدا

2741. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشم و غضب خدا بر کسی که گمان می‌برد صاحب دارایی‌ها (یا پادشاه پادشاهان) است ، بسیار شدید است ؛ زیرا مالک و پادشاهی جز خدا نیست.
2742. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشم و غضب الهی بسیار شدید است بر زنی که (از راه نامشروع) فرزندی را برای قومی به دنیا آورد که محارم آنان را ببیند و در اموالشان شریک شود (هم فرزند ، ولد حرام است و هم اطلاع او بر محارم و شرکت در اموال آنان حرام است).
2743. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خشم و غضب خدا بر کسی که ظلم کند بر آن که یاوری جز خدا ندارد بسیار شدید است.

هر گاه خداوند بر امتی غضب نماید

2744. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه خداوند بر امتی غضب نماید آنها را در زمین فرو نبرد و مسخ ننماید ، (بلکه) قیمت‌ها گران و آسمان از باریدن بر آنها منع می‌شود و اشرارشان زمام امورشان را به دست گیرند.

ثمره فرو نشاندن غضب

2745. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : دوراندیش‌ترین مردم کسی است که در فرو نشاندن خشم تواناتر باشد.
2746. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ جرعه‌ای نزد خداوند از جرعه خشم مردی که آن را فرو برد یا جرعه صبر بر مصیبت ، محبوب‌تر نیست. و نیز هیچ قطره‌ای از قطره اشکی که از ترس خدا جاری می‌شود و یا قطره خونی که در راه خداوند ریخته می‌شود محبوب‌تر نیست.
2747. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ جرعه‌ای در پیشگاه خداوند از جرعه خشمی که به خاطر رضای خدا فرو برده شده ، بهتر و گواراتر نیست.
2748. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هیچ جرعه‌ای نزد خدای تعالی از جرعه خشمی که بنده‌ای آن را فرو برد ، محبوب‌تر نیست و هر بنده‌ای خشمش را فرو برد ، خدای تعالی ضمیر او را از ایمان پر نماید.
2749. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که خشم خویش را فرو نشاند در حالی که بر اجرای آن توانا باشد ، خداوند او را از امنیت و ایمان سرشار سازد.
2750. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هر که خشمش را دفع کند ، خداوند عذابش را دفع می‌نماید ، و هر که زبانش را حفظ کند ، خداوند زشتی‌اش را می‌پوشاند.
2751. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا نیرومندی را در حمل سنگ (و بار سنگین) می‌پندارید؟ بی تردید ، نیرومند حقیقی کسی است که بر خشم سنگین خود پیروز گردد.
2752. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بر مصیبت صبر کند ، خداوند او را عوض دهد. و هر که خشمش را بنشاند ، خداوند او را پاداش دهد.
2753. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محبت خداوند بر کسی که به خشم آید سپس بردباری نماید ، واجب است.

غفلت

غفلت

2754. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پس از خود ، از سه چیز درباره امتم بیم دارم : گمراهی خواهشها ، پیروی از شهوت‌های شکم و فرج و غفلت پس از معرفت و شناخت.

غافل ترین مردم

2755. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غافل‌ترین مردم کسی است که از تغییر و تحول روزگار پند نگیرد.

غافلی که مورد غفلت نیست

2756. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در شگفتم از غافلی که (هرگز) از او غفلت نمی‌شود ؛ در شگفتم از آرزومند به دنیا که (همواره) مرگ در پی اوست ؛ و در شگفتم از خندانی که دهان (و نیش) خود را به خنده آشکار سازد در حالی که نمی‌داند که آیا خداوند از او خشنود است یا خشمگین؟.

کینه

آثار کینه

2757. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کینه و حسد ، نیکی‌ها را می‌خورند چنانچه آتش ، هیزم را (می‌سوزاند) و می‌خورد.

پرهیز از کینه و خیانت

2758. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کینه‌ها را دور بیندازید.

آنچه کینه را می برد

2759. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با یکدیگر دست بدهید ، تا کینه را از دلهایتان ببرد.
2760. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به همدیگر هدیه بدهید تا رشته محبت مابین شما پایدار شود ؛ زیرا هدیه ، دوستی و محبت را افزایش دهد و کینه‌ها را از سینه‌ها بیرون کند.

آوازه خوانی

آثار آوازه خوانی

2761. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غنا و آوازه‌خوانی نفاق را در دل می‌رویاند چنانچه آب ، زراعت را می‌رویاند.

گوسفند

2762. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : گوسفند مایه برکت است.

توانگری

توانگر

2763. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چهار چیز را پیش از چهار چیز غنیمت شمار : جوانی را پیش از پیری ، سلامتی را پیش از بیماری ، بی‌نیازی را پیش از فقر ، و زندگی را پیش از مرگ.

حقیقت بی نیازی

2764. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (کمال) بی‌نیازی ، نومیدی است از آنچه در دست مردم است. و هر که از شما به دنبال طمعی می‌رود ، لازم است که آهسته (و با احتیاط) گام بردارد.
2765. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بی‌نیازی از بسیاری مال حاصل نمی‌گردد ولیکن بی‌نیازی (واقعی) ، غنای باطن است.

آنچه موجب بی نیازی می شود

2766. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دوست دارد که بی‌نیازترین مردم باشد ، اعتمادش به آنچه در دست خداست از آنچه در دست مردم است بیشتر باشد.

بی نیازترین مردم

2767. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از گناهان و کارهای حرام دوری کن تا عابدتر از دیگران باشی و به قسمت الهی خوشنود باش تا ثروتمندتر از دیگران گردی.
2768. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بی‌نیازترین مردم کسی است که اسیر و دربند حرص و آز نباشد.

تشویق بر بی نیازی از مردم

2769. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیازمند مردم نباشید هر چند به اندازه چوب مسواک باشد.

مسؤولیت توانگران

2770. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای بر ثروتمندان از (عدم رسیدگی به) فقیران!.

پیش توانگران کمتر بروید

2771. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیش توانگران کمتر بروید ؛ زیرا موجب می‌شود که نعمت‌های خداوند عزّوجلّ را خوار بشمارید.

حسرت ثروتمندان در روز قیامت

2772. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر ثروتمندی روز قیامت آرزو می‌کند که ای کاش! در دنیا فقط خوراکی می‌داشت.

غیبت

معنی غیبت

2773. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : کار نیک را به جا آور و از کار بد بپرهیز و ببین دوست داری دیگران در غیاب تو ، درباره‌ات چه بگویند ، همان طور رفتار کن و از آن چه نمی‌خواهی در غیاب تو ، درباره تو بگویند ، بپرهیز.
2774. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غیبت ، این است که درباره برادرت چیزی را که او دوست ندارد بگویی.
2775. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چه را دوست نداری که رو در روی برادرت انجام دهی ، (انجام آن) غیبت محسوب می‌گردد.
2776. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که درباره مردی چیزی که در او هست بگوید ، هر آینه غیبتش را کرده است.

نهی از غیبت

2777. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زبانتان را از بدگویی مسلمانان باز دارید و هر گاه یکی از شما مرد ، درباره او به نیکی سخن بگویید.
2778. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غیبت مسلمانان را نکنید و درباره عیوبشان تجسس ننمایید.

پاداش رد غیبت

2779. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که نزد او غیبت برادر مسلمانش شود و از او دفاع نکند در حالی که می‌تواند ، خدای تعالی او را در دنیا و آخرت ذلیل گرداند.

فرجام غیبت

2780. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از غیبت بپرهیزید ؛ زیرا غیبت از زنا بدتر است ؛ (زیرا) گاهی زناکار توبه می‌نماید و خداوند توبه او را می‌پذیرد ولی غیبت‌کننده آمرزیده نمی‌شود تا این که غیبت شونده او را ببخشد.
2781. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن گاه که پروردگار عزّوجلّ مرا به معراج برد ، به قومی گذر کردم که ناخن‌های مسی داشتند و صورتها و سینه‌هایشان را می‌خراشیدند. گفتم : ای جبرئیل! اینها کیانند؟ گفت : اینها کسانی هستند که گوشت مردم می‌خورند و درباره اعراض (و نوامیس) آنان سخن می‌گویند.

کفاره غیبت کردن

2782. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کفاره غیبت این است که برای کسی که غیبتش را کردی ، آمرزش بخواهی.

کسی که غیبتش رواست

2783. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غیبت فاسق ، ممنوع نیست.
2784. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخت‌گیری شخص دارا ، مایه آبرویزی و عقوبت اوست.
2785. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که پرده حیا را بدرد ، غیبتش حرام نیست.

غیرت

غیرت

2786. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند غیرتمند است و غیرتمند را دوست دارد.
2787. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : غیرت‌مندی ، از ایمان و بی‌بندوباری از نفاق است.

غیرت خدا

2788. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی غیرت می‌ورزد و مؤمن (نیز) غیرت می‌ورزد و (امّا) غیرت خدا در این است که مؤمن چیزی را که خدا بر او حرام کرده ، انجام دهد (پس از او در خشم می‌شود).
2789. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند (حتی) علیه مسلمان (ظالم) به سود مسلمان دیگر ، غیرت می‌ورزد (و او را یاری می‌نماید) پس هر مسلمان نیز باید چنین باشد.
2790. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچکس غیرتمندتر از خدا نیست.

پیروزی

آنچه که باعث پیروزی می شود

2791. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدان! که پیروزی قرین صبر ، گشایش قرین رنج و آسانی قرین سختی است.

فتوا

پرهیز از ندانسته فتوا دادن

2792. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بدون علم فتوا دهد (و حرامی انجام شود) گناهش بر گردن فتوا دهنده است. و هر که به برادرش مشورتی دهد که می‌داند صلاح در غیر آن است ، هر آینه بدو خیانت ورزیده است.

ناسزا

نکوهش ناسزا

2793. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پس از بت‌پرستی ، نخستین چیزی که پروردگارم مرا از آن نهی فرمود ، شراب خواری و بدگویی مردان به یکدیگر بود.
2794. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدزبانی ، شومی آورد و بدسیرتی ، پستی.
2795. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز! دشنام در هر چیزی جز مایه خواری نیست و هرگز! حیا در هر چیزی جز مایه زینت نیست.
2796. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ناسزا و ناسزاگویی از اسلام به دورند. و بهترین مسلمان کسی است که اخلاقش نیکوتر باشد.
2797. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر دشنام ، مخلوق بود ، هر آینه بدترین مخلوق خداوند بود.
2798. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مردم از زبانش بترسند ، اهل آتش است.

زیرکی

2799. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مراقب فراست مؤمن باشید ؛ زیرا او (در تدبیر امور) با نور خدای عزّوجلّ می‌نگرد.
2800. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند بندگانی دارد که مردم را به وسیله فراست و دقت نظرشان می‌شناسند.

فراغت

2801. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : دو صفت است که بسیاری از مردم به آنها دلباخته‌اند : سلامتی و فراغت.
2802. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سلامتی و فراغت ، دو نعمتی هستند که (معمولاً) مورد کفران قرار می‌گیرند.
2803. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره دو نعمت ، بسیاری از مردم مغبونند : صحت و فراغت.

گشایش

گشایش

2804. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فرج وقتی حاصل می‌شود که کار به نهایت سختی برسد.

انتظار گشایش

2805. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حیا ، مایه زینت ؛ تقوا ، مایه بزرگی ؛ بهترین مَرکب ، شکیبایی است ؛ و انتظار گشایش از ناحیه خداوند عزّوجلّ ، عبادت است.
2806. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه واقع شدن در سختی که آسایش در پی دارد در نزد من از واقع شدن در آسایشی که سختی در پی دارد ، محبوب‌تر است.

با هر سختی آسایش است

2807. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هرگز! یک سختی بر دو گشایش چیره نمی‌شود ؛ زیرا (خداوند می‌فرماید : قطعاً) با سختی ، گشایشی هست و قطعاً با سختی ، گشایشی (دیگر هم) هست.
2808. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر سختی بیاید و داخل این سوراخ شود ، هر آینه آسایش می‌آید و داخل آن گردیده ، سختی را بیرون می‌کند.
2809. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر سختی در سوراخی بود ، آسایش بر آن داخل می‌شد تا آن را بیرون کند.
2810. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پیروزی با شکیبایی و گشایش با سختی همراه است. و با هر سختی ، آسایشی است.

فرصت

فرصت را غنیمت شمار

2811. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده باید از جان خویش برای خود ، از دنیایش برای آخرتش ، از جوانی قبل از پیری و از زندگی قبل از مرگ ، توشه برگیرد ؛ (زیرا) بعد از دنیا ، خانه دیگری جز بهشت و جهنم نخواهد بود.

جدایی

نکوهش کسی که بین مادر و فرزندش جدایی افکند

2812. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بین مادر و فرزندش جدایی افکند ، خداوند روز قیامت بین او و دوستانش جدایی افکند.

عمل ناروا

نکوهش تظاهر به فسق

2813. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه امت من بخشوده‌اند مگر آنان که تظاهر به فسق می‌نمایند و از جمله تظاهر این است که مرد شبانه عمل (ناروایی) انجام دهد و در حالی که خدای تعالی آن را پوشانده صبح کند و بگوید که دیشب چنین و چنان کردم. پروردگار آن را شب می‌پوشاند ، ولی او صبح از آن پرده برمی‌دارد.

فصیح بودن

فصیح ترین مردم

2814. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : من فصیح‌ترین مردم عرب هستم.

رسوایی

2815. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : رسوایی دنیا از رسوایی آخرت ، آسان‌تر است.

فضیلت

فضیلت

2816. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فضیلت و کمال را نزد مهربانان امت من جستجو نموده ، در پناهشان زندگی کنید ، نه از سنگدلان آنها.

بهترین فضیلت ها

2817. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین فضیلت‌ها ، آشتی نمودن با کسی است که از تو قهر کرده ، عطا کردن به کسی است که تو را محروم ساخته و گذشت از کسی است که بر تو ستم روا داشته است.

فضیلت اهل فضل

اشاره

2818. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فضیلت اهل فضیلت را فقط صاحبان فضیلت می‌شناسند.

آنچه موجب فضیلت و برتری انسان است

2819. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی را بر دیگری جز به دین و عمل صالح ، برتری نیست.

فقر

فقر

2820. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فرزند آدم از دو چیز بیزار است : یکی مرگ ، در حالی که مرگ برای او بهتر از فتنه است ؛ دیگری کمی مال ، در حالی که هر چه مال کمتر باشد حساب آسان‌تر است.
2821. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چهار چیز ، اندکش هم زیاد است : نداری ، درد ، دشمنی و آتش جهنم.
2822. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فقر ، امانت (الهی) است ، پس هر کس آن را کتمان نماید ، عبادت است.

معنای فقر

2823. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدتر از نادانی ، فقری نیست ؛ سودمندتر از عقل ، سرمایه‌ای نیست ؛ وحشتناک‌تر از خودپسندی ، تنهایی (و غربتی) نیست ؛ شرفی مانند خوش اخلاقی نیست ؛ و عبادتی مانند تفکر نیست.

فقر ارمغان مؤمن است

2824. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ارمغان مؤمن در دنیا ، فقر است.

فقر در پیشگاه خداوند زینت است

2825. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : فقر ، در نزد مردم ، خواری است ولی روز قیامت در پیشگاه خداوند ، زینت است.

فضیلت فقرا

2826. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : در بهشت نگریستم و بیشتر اهل آن را از فقیران دیدم و در جهنم نگریستم و بیشتر اهل آن را از زنان دیدم.

برتری فقر بر توانگری

2827. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بشارت باد! مؤمنان فقیر را به آسایش روز قیامت پیش از ثروتمندان به اندازه پانصد سال ؛ اینان در بهشت متنعمند و آنان در حال حساب پس دادن.

نکوهش فقیری کردن

2828. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به فقر تظاهر کند ، فقیر گردد.

نکوهش فقر

2829. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دانش و دارایی ، هر گونه عیبی را می‌پوشانند ولی نادانی و نداری ، هرگونه عیبی را آشکار می‌سازند.
2830. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نزدیک بود که فقر ، کفر محسوب گردد.

مسکین

2831. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مسکین آن نیست که میان مردم بچرخد (و گدایی کند) تا یک لقمه و دو لقمه و یک خرما و دو خرما بدو رسد ولیکن مسکین (واقعی و مستحق) کسی است که نیازش برطرف نمی‌شود و مورد توجه قرار نمی‌گیرد تا صدقه‌ای بدو داده شود و (برای حفظ آبرو) خودش نیز برنمی‌خیزد تا درخواست نماید.

فقه

فقه

2832. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند درباره هر که نیکی خواهد ، او را در دین فقیه و دانا گرداند.

فقیه کیست؟

2833. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بسا! حامل دانشی ، که خود دانشمند نیست و هر که را علمش سود نرساند ، جهلش زیان رساند.

فقیه شدن در دین

2834. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی ستونی دارد و ستون این دین (اسلام) ، دانش است. هر آینه یک دانشمند (دینی) از هزار عابد در مقابل شیطان مقاوم‌تر است.

بر فقاهت مرد همین بس

2835. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر دانش مرد همین بس که خدا را بپرستد و بر جهل مرد همین بس که خودرای باشد.

فضیلت فقه بر عبادت

2836. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اندکی فقه از عبادتی بسیار بهتر است. در فقه مرد همین بس که خدا را بپرستد و در جهل مرد همین بس که خودرای باشد. مردم دو گونه‌اند : مؤمن و جاهل. مؤمن را اذیت نکن و بر جاهل تعدی نکن.

گران بودن وجود فقیه بر ابلیس

2837. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : برای شیطان ، تحمل یک فقیه سخت‌تر از تحمل هزار عابد است.

رستگاری

رستگاری

2838. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی که به سوی اسلام هدایت یافت و به زندگی به قدر حاجت قانع شد ، رستگار گردید.

موجبات رستگاری

2839. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حقیقتاً رستگار است کسی که قلبش را برای ایمان خالص نمود و نیز قلبش را سالم ؛ زبانش را صادق ؛ نفسش را مطمئن ؛ اخلاقش را مستقیم ؛ گوشش را شنوا ؛ و چشمش را بینا ساخت.
2840. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حقیقتاً رستگار است کسی که خرد روزی شده است.

موانع رستگاری

2841. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قومی که زمام کار خویش را به زنی بسپارند ، هرگز رستگار نمی‌شوند.
2842. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قومی که زمامدارش زن باشد ، رستگار نمی‌گردد.

قبر

قبر

2843. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قبر ، نخستین منزل از منازل آخرت است.
کشتن

کشتن انسان

2844. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه نابودی دنیا از کشته شدن یک مرد مسلمانی نزد خداوند آسان‌تر است.

کشتن مؤمن

2845. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند سه مرتبه درخواست مرا درباره کسی که مؤمنی را کشته بود ، رد کرد.

کشنده و کشته شده هر دو در آتشند

2846. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه دو مسلمان بر همدیگر شمشیر بکشند ، آن گاه یکی دیگری را بکشد ، جایگاه هر دو در جهنم خواهد بود. گفتند : ای رسول خدا! سرنوشت قاتل روشن است اما مقتول چرا؟ فرمود : چونکه او هم به کشتن دیگری راغب بود.

قحطی

2847. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، قحطی را بر قومی مسلط نمی‌کند مگر به خاطر نافرمانی از خدا.

توانایی

توانایی

2848. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بخدا سوگند قدرت خداوند بر تو بیشتر از قدرت تو نسبت به خداست.

حقیقت قدرت

2849. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیرومند ، کسی است که بر هوای نفس خود چیره گردد.
2850. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : نیرومندی به کشتی گرفتن نیست ، بلکه نیرومند ، کسی است که هنگام خشم بر خود مسلط باشد.

نشانه نیرومندی

2851. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا نیرومندی را در حمل سنگ (بار سنگین) می‌پندارید؟ بی تردید ، نیرومند حقیقی کسی است که بر خشم سنگین خود پیروز گردد.

آنچه موجب قدرت می شود

2852. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دوست دارد که نیرومندترین مردم باشد ، باید بر خداوند توکل نماید.
2853. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که را نیرومندترین مردم بودن خوشحال می‌کند ، باید بر خداوند توکل کند.

قدرتمندترین مردم

2854. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قوی‌ترین شما کسی است که هنگام غضب ، بر نفش خویش مسلط باشد و شکیباترین شما کسی است که بعد از قدرت و تسلط (بر دیگری او را) عفو نماید.

قدرت و اقتدار نزد فقرا است

2855. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قدرت و اقتدار را نزد فقرا بجویید ؛ زیرا روز قیامت صاحب دولتند.

قرآن

ارزش قرآن

2856. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قرآن ، مایه بی‌نیازی است که پس از آن ، فقری نیست و بدون قرآن ، بی‌نیازی نیست.
2857. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با قرآن باشید و آن را برای خود پیشوا و رهبر بگیرید ؛ زیرا قرآن سخن پروردگار عالمیان است ؛ پروردگاری که قرآن از اوست و به سوی او بازمی‌گردد. به متشابه آن ایمان بیاورید و از مَثَل‌های آن عبرت بیاموزید.

آداب قرآن خواندن

2858. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مادامی که دلهایتان بر قرآن اتفاق دارد ، آن را قرائت کنید و هر گاه درباره آن اختلاف پیدا کردید ، از جا برخیزید.
2859. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قرآن را بخوانید و بدان عمل کنید و از آن فاصله نگیرید و درباره آن غلو نکنید و به وسیله آن نان نخورید (امرار معاش نکنید) و آن را ابزار افزون‌طلبی و مال اندوزی خویش قرار ندهید.
2860. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مادامی که قرآن تو را از کار بد بازمی‌دارد ، آن را بخوان. وگرنه ، حقیقتاً قرآن نمی‌خوانی.

حکایت قرآن

2861. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : حکایت قرآن ، مانند شتر بسته است که اگر صاحبش آن را ببندد ، می‌ماند و اگر رهایش کند ، می‌رود.

قرآن شفا دهنده همه بیماری هاست

2862. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قرآن ، تنها دوا(ی حقیقی) است.

خواندن قرآن با صدای خوش

2863. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای هر چیزی زیبایی هست و زیبایی (قرائت) قرآن ، صوت خوش است.
2864. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که قرآن را با آهنگ نخواند ، از ما نیست.

تشویق به خواندن قرآن

2865. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قرآن را بخوانید ؛ زیرا خدای تعالی قلبی را که جایگاه قرآن باشد ، عذاب نمی‌کند.
2866. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بنده‌ای که قرآن بخواند ، درماندگی ندارد و برای او غنایی بالاتر از قرآن نیست.

پاداش قاری و مستمع قرآن

2867. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دعا کننده و آمین گوینده ، در پاداش شریکند ؛ قاری (قرآن) و مستمع ، در پاداش شریکند ؛ و دانشمند و دانش‌آموز ، در پاداش شریکند.

روایات در باب عمل به کتاب و سنت

2868. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو چیز میان شما به جای گذاشتم که با وجود آنها هرگز گمراه نمی‌شوید : کتاب خدا (قرآن) و سنت من ؛ و این دو از هم جدا نمیشوند تا این که بر سر حوض به من برسند.
2869. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همواره بر مدار کتاب خدا بچرخید (و تابع حکم قرآن باشید).

داوری

آداب قضاوت

2870. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه حکم می‌کنید ، به عدالت رفتار کنید و هر گاه سخن می‌گویید ، نیکو بگویید ؛ زیرا خداوند نیکوست و نیکوکاران را دوست دارد.
2871. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه یکی از شما به کار قضاوت میان مسلمانان دچار شد ، نباید هنگام غضب داوری کند و در نگاه کردن و جایگاه نشستن و اشاره نمودن بین آنان فرق نگذارد.
2872. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به داوری میان مسلمانان مبتلا گردید ، باید عدالت را بین آنان در نگاه ، اشاره ، جایگاه و مجلس ، رعایت نماید.
2873. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به داوری میان مسلمانان مبتلا گشت ، صدای خویش را بر یکی از آنان بلند نکند مگر این که بر دیگری نیز بلند کند.

انواع داوران

2874. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دو قاضی در جهنمند و یک قاضی در بهشت است : قاضی‌ای که حق را بشناسد و بر حق حکم دهد ، او در بهشت است. قاضی‌ای که حق را بشناسد ولی عمداً ستم نماید یا بدون شناخت حکم دهد هر دو در آتش جهنمند.

قاضی گاهی مخالف واقع و گاهی مطابق آن حکم می کند

2875. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : من هم بشرم و شما که برای رفع خصومت ، به من رجوع می‌کنید ، چه بسا برخی از شما دلایل خود را بهتر از دیگری برای من مطرح نماید که در نتیجه ، من هم بر طبق شنیده‌ام به نفع او داوری کنم. اما اگر من در مقابل حق مسلمانی به نفع کسی حکم کردم ، آن چیزی که در اثر این حکم نصیبش می‌گردد ، پاره‌ای از آتش است ؛ می‌خواهد نگهدارد یا رهایش کند.

خدا یاور قاضی است

2876. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدا یاور قاضی است مادامی که ستم نکند. هرگاه ستم کرد ، خدا او را رها کرده ، شیطان همراهی‌اش می‌نماید.
2877. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی یار قاضی است مادامی که ستم عمدی نکند.

نتیجه قضاوت برخلاف قانون خداوند

2878. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پنج چیز از آثار پنج چیز است : هر قومی پیمان شکنی کند ، دشمنشان بر آنان مسلط گردد ؛ آنان که بر خلاف قانون خدا قضاوت نمایند ، میانشان فقر رواج یابد ؛ کسانی که فحشا (زنا) در بینشان آشکار شود ، مرگ میانشان شایع گردد ؛ کسانی که کم‌فروشی پیشه کنند ، به قحط سالی گرفتار آیند ؛ و آنان که زکات ندهند ، به خشکسالی مبتلا شوند.

اهمیت کار قضاوت

2879. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زبان قاضی میان دو راه قرار دارد ؛ یا به سوی بهشت یا به سوی جهنم است.
2880. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت بر قاضی عادل ساعتی پیش آید که آرزو کند ای کاش! بین دو نفر حتی درباره دانه خرمایی قضاوت نکرده بود.
2881. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به داوری میان مردم منصوب شد ، همانا با غیر کارد ذبح شده است.
2882. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت قاضی عادل را می‌آورند و از سختی حساب چیزهایی را می‌بیند که آرزو می‌کند ای کاش حتی درباره دانه خرمایی بین دو نفر قضاوت نکرده بود.

نکوهش کسی که در داوری عادلانه حکم نمی دهد

2883. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که بین دو نفری که به او مرافعه نموده و به داوری‌اش راضی شده‌اند حکم غیرعادلانه دهد ، لعنت خداوند بر او باد!.

هیچ قاضی نیست مگر این که دو فرشته با او است

2884. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با هر یک از قضات مسلمانان دو فرشته‌ای است که او را به سوی حق می‌کشانند مادامی که غیر حق را اراده نکند ، ولی اگر غیر حق را اراده کند و عمداً ستم نماید ، آن دو فرشته از او بیزاری جویند و او را به حال خودش وامی‌گذارند.

قضا و قدر

قضا و قدر

2885. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بدان که قلم تقدیر بر امورِ ممکن و شدنی نوشته شده است.
2886. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی حقیقتی دارد و بنده‌ای به حقیقت ایمان دست نمی‌یابد تا این که بداند آنچه نصیبش شده ممکن نبود که بدو نرسد و آنچه از آن محروم شده ممکن نبود که بدو برسد (به مقام تفویض الامر الیه رسیده باشد).
2887. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آنچه در رحم (مادر) مقدر گردیده ، همان خواهد شد.
2888. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قلم (درباره نوشتن) درباره آنچه تو خواهی دید خشک شده (و سرنوشت تو رقم خورده است).
2889. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، خلق را آفرید ، آن گاه عمر ، رفتار و روزی‌شان را تعیین فرمود.
2890. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : درباره مؤمن در شگفتم ؛ زیرا به خداوند سوگند! که خدا برای مؤمن جز سرنوشت نیک ، مقرر نمی‌فرماید.
2891. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر (قرار بود) چیزی بر تقدیر سبقت بگیرد ، هر آینه چشم بد بر آن پیشی می‌گرفت.
2892. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ یک از شما ، کاسب‌تر از دیگری نیست ؛ خداوند است که مصیبت و مرگ را مقرر فرموده و معیشت و کار را تقسیم نموده است.

هر چیزی به تقدیر است

2893. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چیزی به تقدیر (وابسته) است حتی ناتوانی و زیرکی.

آنچه خدا برای انسان از پیش تعیین فرموده است

2894. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند عزّوجلّ ، عمر ، روزی ، آرامگاه ، بدبختی و نیک‌بختی هر بنده‌ای را از پیش تعیین کرده است.
2895. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، چهار چیز آدمیزاد را از پیش تعیین کرده است : آفرینش (شکل ظاهری) ، اخلاق (سیرت) ، روزی و عمر.
2896. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند ، عمل ، عمر ، آرامگاه و روزی هر بنده‌ای را از پیش تعیین کرده که هرگز از آن تجاوز نمی‌کند.
2897. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی به رحم مادر فرشته‌ای را مامور می‌کند که می‌گوید : پروردگارا! (اکنون) نطفه است ، پروردگارا! (اکنون) علقه است ، پروردگارا! (اکنون) مضغه است ، وقتی خداوند آفرینش کامل او را اراده نمود ، فرشته می‌گوید : پروردگارا! آیا بدبخت است یا خوشبخت؟ پسر است یا دختر؟ روزی‌اش چگونه است؟ عمرش چقدر است؟ بدین ترتیب همه اینها در شکم مادرش مقرر می‌شود.
2898. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی تقدیر خلایق را پنجاه هزار سال پیش از آن که آسمان‌ها و زمین را بیافریند مقرر فرمود در حالی که عرش او بر روی آب قرار داشت.

هر گاه خداوند اراده قضا نماید

2899. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هرگاه خدای تبارک و تعالی اجرای قضا و قدرش را اراده نماید ، ابتدا خردمندان را از عقل تهی می‌سازد سپس فرمان خویش را جاری می‌کند ، آن گاه که فرمانش تحقق یافت ، عقول آنان را باز می‌گرداند در حالی که پشیمانی حاصلشان شده است.

کسی را به خاطر تقدیراتش مذمت نکن

2900. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کسی را (به بهای) خشمگین ساختن خداوند ، خشنود نکن ؛ کسی را به خاطر فضلی که خداوند به او عطا فرموده ستایش نکن ؛ کسی را به خاطر چیزی که خداوند به تو نداده ، مذمت نکن ؛ زیرا آز طمع‌کار روزی الهی را به سوی تو نمی‌کشاند و نارضایتی ناراضی آن را از تو دور نمی‌کند.

احتیاط انسان را از تقدیر بی نیاز نمی کند

2901. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : احتیاط نمودن در مقابل تقدیر ، هرگز مفید (و کارساز) نیست ولیکن دعا کردن در مقابل بلای نازل شده و نازل نشده سودمند است.
2902. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : احتیاط (انسان را) از تقدیر بی‌نیاز نمی‌کند.

دل

دل

2903. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (هر یک از) دلها به اقتضای فطرت ، آن که را به او نیکی کرده دوست دارد و آن که را به او بدی نموده دشمن دارد.
2904. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ایمان بنده‌ای استوار نگردد تا این که دل او محکم شود و دل او محکم نمی‌شود تا این که زبانش اصلاح گردد.
2905. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خداوند هر دل غمگینی را دوست دارد.

هر دلی بین دو انگشت خدا است

2906. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر دلی بین دو انگشت (قدرت) خدای رحمان آویخته است ؛ اگر خواست ، آن را به پا دارد و اگر خواست ، بگرداند. معیار کارها به دست خداست ؛ و تا روز قیامت ، گروهی را بالا می‌برد و گروهی دیگر را پایین می‌آورد.
2907. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دلها (ی آدم‌ها) بین دو انگشتان خداست که پیوسته آنها را می‌چرخاند.

ویژگی‌های دل

2908. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر آینه دل آدمیزاد از دیگ جوشان ، تغییرپذیرتر است.

کوری دل

2909. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : کوری دل ، گمراهی پس از هدایت است.

ارزش دل سپاس گزار

2910. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دل سپاس‌گزار ، زبان ذکرگوی و زن شایسته‌ای که تو را در کار دنیا و دینت یاری می‌رساند ، بهترین چیزهایی است که مردم ذخیره می‌نمایند.

آنچه مناسب قلب نیست

2911. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دل‌هایتان را به یاد دنیا مشغول نسازید.

هیچ دلی نیست مگر این که پاره ابری دارد

2912. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هیچ دلی نیست مگر این که پاره ابری مانند پاره ابر ماه دارد ؛ هنگامی که ماه نور می‌افشاند پاره ابری آن را می‌پوشاند و تاریک می‌شود یا باز روشن می‌گردد.

آنچه دل را صیقل می دهد

2913. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : این دلها نیز مانند آهن زنگ می‌زند. عرض شد : صیقل آن چیست؟ فرمود : یاد مرگ و تلاوت قرآن.

آنچه دل را جوان می کند

2914. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دل پیر در دوستی دو چیز جوان است : دوستی زندگی و دوستی مال.

آنچه که قلب را نرم می کند

2915. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا دوست داری نرم دل و حاجت روا گردی؟ پس به وسیله نوازش و اطعام یتیم از غذای خود ، با او مهربانی کن ، آن گاه دلت نرم گشته و حاجتت را درمی‌یابی.

آنچه قلب را می میراند

2916. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بسیار خنده نکن ؛ زیرا خنده بسیار ، دل را می‌میراند.
2917. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : با پرخوری و پرنوشی ، دل‌هایتان را نمیرانید ؛ زیرا دل همانند زراعت اگر زیاد به آن آب برسد می‌میرد.

آنچه موجب سلامت دل می شود

2918. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه نسبت به چیزی دل مشغول و دل چرکین شدی ، آن را دور بیانداز.

مثل قلب

2919. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دل آدمیزاد مانند گنجشک ، هفت بار در روز دگرگون می‌شود.
2920. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت دل ، مانند پر مرغی است که در بیابانی از شاخه درختی آویزان شده و باد آن را این سو و آن سو می‌کند.
2921. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حکایت دل ، مانند پَری روی ریشه در زمین است که بادها آن را جابه‌جا می‌کند.

جایگاه دل نسبت به بدن

2922. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاره گوشتی در تن است که هر گاه صحیح و سالم باشد ، تمام تن سالم و هر گاه فاسد گردد ، تمام تن فاسد می‌شود. بدان که آن قلب است.
2923. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دل ، پادشاهی است که سپاهیانی دارد ؛ هر گاه پادشاه درست‌کار باشد ، سپاهیانش نیز درست‌کار خواهند بود و هر گاه پادشاه فاسد باشد ، سپاهیانش نیز فاسد خواهند بود.

ثمره کسی که دارای قلبی شایسته باشد

2924. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دارای قلب شایسته باشد ، خداوند بدو عشق می‌ورزد.

آنچه دلت نپذیرفت رهایش کن

2925. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر چه را دلت نپذیرفت رهایش کن.

بهترین دلها

2926. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : این دلها مانند ظروفند. پس بهتر از همه ، دلی است که ظرفیتش بیشتر باشد.

دلها را استراحت بدهید

2927. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دلها را ساعت به ساعت ، استراحت بدهید (آرام کنید).

قمار

2928. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که نرده بازی کند ، همانند کسی است که دستش را در گوشت و خون خوک فرو برده باشد.

قناعت

قناعت

2929. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای فرزند آدم! هر گاه در آسایش جسم و امنیت خاطر همراه با برخورداری از هزینه روزمره ، شب را به صبح رساندی (زندگی مرفهی داشته‌ای) ، آن گاه خاک بر سر دنیا. (چون راحتی مطلق مؤمن در آخرت است).
2930. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای فرزند آدم! (تو همانی که) آنچه تو را کفایت کند فراهم است (ولی) آنچه تو را به طغیان می‌رساند ، می‌طلبی! ای فرزند آدم! (این را بدان) نه اندک ، تو را قانع می‌سازد و نه تو با بسیار سیر می‌شوی.
2931. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه گرسنگی فشار آورد ، قرص نانی و جرعه آبی بر کف گیر و بگو : دنیا و اهلش نباشند (برای جهان و جهانیان آرزوی نابودی کن).
2932. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه نیازمندیِ تو فراهم است ، چیزی را که تو را به طغیان می‌کشاند طلب نکن.
2933. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اگر در دنیا به اندازه توشه مسافر چیزی همراه دارید ، شما را کفایت می‌کند.

فضیلت قناعت

2934. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (سرمایه) کم که بتوانی شکرش را به جا آوری بهتر از (سرمایه) بسیار است که طاقت آن را نداری.
2935. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : اندک و کافی ، بهتر از بسیار و باطل است.

تشویق به قناعت نمودن

2936. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از آنچه در دست مردم است مایوس باش ، و از طمع بپرهیز که خود ، فقر نقد و حاضر است.
2937. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : قناعت پیشه باشید ؛ زیرا قناعت ، دارایی‌ای است که تمام نمی‌شود.
2938. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از آنچه در دست مردم است مایوس باش.
2939. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دنیا را برای اهلش واگذارید (دلبستگی به آن نداشته باشید) ؛ زیرا هر کس بیش از اندازه از آن برگیرد ، ناخودآگاه بر هلاک خویش می‌کوشد.
2940. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خوشا! به حال آن که به سوی اسلام هدایت یافته و زندگی‌اش در حد کفاف و قناعت می‌کند.

قوم

بدترین مردمان

2941. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بدند مردمانی که مهمان به خانه نمی‌آورند.
2942. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : چه بدند مردمانی که مؤمن در میان آنان با تقیه و کتمان راه می‌رود.

زورمند

نشانه نیرومندی

2943. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آیا شما را بر قوی‌ترینتان ، راهنمایی کنم؟ آن که هنگام خشم ، بیشتر بر خود مسلط است.

کافر

سخن خدا با کافر در روز قیامت

2944. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (روز قیامت) خدای تعالی مؤمن را به خود نزدیک گردانده ، او را از (دیدگان) مردم در کنف حمایت و پوشش خود نگه داشته ، به گناهانش معترف می‌سازد. آن گاه به او می‌فرماید : آیا فلان گناه را می‌شناسی؟ آیا فلان گناه (دیگر) را می‌شناسی؟ عرض می‌کند : آری ، ای پروردگار من! وقتی که خدا او را به گناهانش معترف نمود و او نیز خود را هلاک شده یافت ، خدا می‌فرماید : من در دنیا گناهان تو را پوشاندم و امروز آنها را بر تو می‌بخشم سپس نامه اعمال نیکش را به دست راست او عطا می‌کند. اما خدا درباره کافر و منافق به طور آشکار و علنی می‌فرماید : «اینها کسانی هستند که بر خدای خود دروغ بستند. هان! لعنت خدا بر ستمکاران باد».

تکبر

پرهیز از کبر

2945. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از تکبّر و خودخواهی دوری کنید ؛ زیرا بنده پیوسته کبر می‌ورزد ، خدای تعالی به فرشتگان خطاب می‌فرماید : که نام این بنده‌ام را در زمره گردن کشان بنویسد.
2946. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از تکبر بپرهیزید ؛ زیرا تکبر ، شیطان را وادار کرد تا آدم را سجده نکند. از حرص بپرهیزید ؛ زیرا حرص آدم را وادار ساخت تا از میوه درخت (ممنوع) بخورد. و از حسد بپرهیزید ؛ زیرا یکی از فرزندان آدم ، دیگری را از روی حسد کشت. پس اینها (تکبر ، حرص و حسد) ریشه همه گناهانند.
2947. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تو را از سه خصلت نهی می‌کنم : حسد ، حرص و تکبر.

زدودن کبر

2948. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که کالای خویش را حمل کند ، از تکبر بری شود.

نکوهش تکبر

2949. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : هشیار باشید! چه بسیارند کسانی که خود را عزیز می‌شمارند در حالی که این کار ، آنها را خوار می‌کند و چه بسیارند کسانی که خود را خوار می‌شمارند در حالی که این کار ، آنها را عزیز می‌گرداند.
2950. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر مردی خود را بزرگ شمارد و با تکبر راه رود ، خداوند را در حالی که بر او خشمگین است دیدار کند.

علت تکبر

2951. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : تکبر ، نتیجه بی‌اعتنایی به حق و تحقیر مردم است.

پیامدهای تکبر

2952. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : روز قیامت خداوند به کسی که با تکبر جامه‌اش را بکشد (و فخرفروشی کند) ، نمی‌نگرد.
2953. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : مردی از پیشینیان شما حلّه‌ای پوشید و متکبرانه بیرون آمد. آن گاه خداوند به زمین فرمان داد تا او را گرفت و او تا روز قیامت در آن دست و پا می‌زند.
2954. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که به خاطر خدا فروتنی نماید ، خداوند او را بالا برد. و هر که تکبر نماید خداوند او را پایین آورد. و هر که به خدا قسم دروغ خورد ، خداوند تکذیبش می‌کند.

پرهیز از کارهایی که متکبرین انجام می‌دهند

2955. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : به لباس کسی که او را نمی‌پوشانی ، دست نکش.

رازداری

تشویق به رازداری در کارها

2956. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از پرده‌پوشی (و رازداری) در کارهایتان یاری بجویید ؛ زیرا به هر صاحب نعمتی رشک برده می‌شود.

دروغ

دروغ

2957. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شما را از دروغ نهی می‌کنم.
2958. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : راستی ، مایه آرامش و دروغ ، موجب اضطراب است.
2959. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : زبانِ بسیار دروغ‌گو داشتن از بزرگ‌ترین گناهان است.

پرهیز از دروغ

2960. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از دروغ بپرهیزید ؛ زیرا دروغ از ایمان بیگانه است.
2961. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : از دروغ بپرهیزید ؛ زیرا دروغ ، جدی و شوخی‌اش روا نیست و انسان نباید به کودک خود وعده بدون وفا بدهد. و (انسان را) دروغ ، به بدکاری و بدکاری به جهنم می‌کشاند. و راستی ، به نیکی و نیکی نیز به بهشت می‌رساند.
2962. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : راستی پیشه کنید ؛ زیرا راستی با نیکی همراه است و آن دو در بهشتند. از دروغ بپرهیزید ؛ زیرا دروغ با بدی همراه است و آن دو در جهنمند. از خداوند یقین و عافیت بخواهید ؛ زیرا بعد از یقین چیزی بهتر از عافیت به کسی عطا نشده است. با یکدیگر حسادت و دشمنی ننمایید و پیوندتان را قطع نکنید. و ای بندگان خدا! چنانچه خداوند شما را فرمان داده با هم برادر باشید.
2963. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : راستی پیشه کنید ؛ زیرا راستی ، به سوی نیکی و نیکی ، به سوی بهشت هدایت می‌نماید و مرد (باید) پیوسته راست گوید و راستی بجوید تا در پیشگاه خداوند ، صدّیق (بسیار راست‌گو) محسوب گردد. و از دروغ بپرهیزید ؛ زیرا دروغ ، به سوی بدی و بدی ، به سوی جهنم سوق می‌دهد و مرد پیوسته دروغ می‌گوید و دروغ می‌جوید تا این که در پیشگاه خداوند ، کذّاب (بسیار دروغ‌گو) محسوب می‌گردد.
2964. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : راستی پیشه کنید ؛ زیرا راستی ، دری از درهای بهشت است و از دروغ بپرهیزید ؛ زیرا دروغ ، دری از درهای جهنم است.
2965. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : وای بر کسی که سخن دروغ گوید تا قوم را بخنداند! وای بر او! وای بر او!.

پیامد دروغ

2966. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : راستی (انسان را) به سوی نیکی و نیکی به سوی بهشت رهنمون می‌سازد و انسان پیوسته راست می‌گوید تا نزد خدا راستگو قلمداد شود. (ولی) دروغ ، (انسان را) به سوی بدی و بدی ، به سوی جهنم سوق می‌دهد و انسان آن قدر دروغ می‌گوید تا نزد خدا دروغگو محسوب گردد.
2967. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : عمل بهشت ، راستگویی است و هر گاه بنده راست گفت ، نیکی کرده و هر گاه نیکی کند ، ایمن گشته و هر گاه ایمن گشت ، به بهشت وارد می‌شود. و دروغ ، عمل جهنم است و هر گاه بنده دروغ گفت ، بدی کرده و هر گاه بدی کرد ، کفر ورزیده و هر گاه کفر ورزید ، به آتش جهنم وارد می‌شود.
2968. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : دروغ ، مایه روسیاهی ، و سخن‌چینی ، باعث عذاب قبر است.
2969. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : شوخی نکن که ارزشت زایل می‌شود و دروغ نگو که نورت خاموش می‌گردد.

هلاکت در دروغ است

2970. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : به شایستگی راستی پیشه کنید اگرچه پندارید که هلاک می‌شوید ؛ زیرا نجات در آن است. و از دروغ دوری کنید اگر چه پندارید که نجات یابید ؛ زیرا هلاکت در آن است.

دروغگوترین مردم

2971. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : راستگوترین مردم کسی است که سخن آنان را زودتر باور کند. و دروغگوترین آنها کسی است که بیشتر سخن مردم را دروغ پندارد.

در دروغ گویی مرد همین بس

2972. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر دروغ‌گویی مرد همین بس که هر شنیده‌ای را بگوید.
2973. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر دروغ‌گویی مرد همین بس که هر شنیده‌ای را بگوید. و بر بخل مرد همین بس که بگوید : من حقم را می‌گیرم و رهایش نمی‌کنم.
2974. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بر دروغگویی تو همین بس که هر چه را شنیدی ، نقل کنی.

نکوهش کسی که بر پیامبر دروغ ببندد

2975. پیامبر خداصلی الله علیه وآله : دروغ بستن بر من ، همانند دروغ گفتن بر دیگری نیست ؛ زیرا هر کس از روی عمد بر من دروغ ببندد ، جایگاه او جهنم است.
2976. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که عمداً بر من دروغ بندد ، جایگاهش از آتش جهنم پُر گردد.

توریه

2977. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخنان با کنایه و گوشه دار ، وسیله رهایی از دروغ است (اگر ناچار باشد ، بهتر است با کنایه سخن بگوید نه دروغ).

موارد جایز بودن دروغ

2978. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای عزّوجلّ دروغی را که مایه خیر و صلاح باشد ، دوست دارد و راستی را که مایه فساد باشد ، دشمن دارد.
2979. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر نوع دروغی (در نامه عمل) آدمیزاد ثبت می‌گردد مگر سه دروغ ؛ آن که مرد در جنگ دروغ بگوید ؛ زیرا جنگ نوعی حیله و نیرنگ است ؛ آن که مرد به زن دروغ بگوید تا خشنودش نماید ؛ و آن که مرد دروغ بگوید تا میان دو نفر آشتی دهد.
2980. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : همه دروغ‌ها ، گناه است مگر دروغی که به واسطه آن ، مسلمانی سود ببرد.
2981. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : سخن کسی که میان دو نفر به قصد اصلاح ، سخن‌چینی می‌نماید ، دروغ محسوب نمی‌شود.
2982. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که به قصد اصلاح میان دو نفر (حتی به دروغ) سخنان نیک رد و بدل نماید ، دروغ‌گو نیست.

بزرگواری

بزرگواری

2983. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : خدای تعالی خوشبو است و بوی خوش را دوست دارد ، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد ، بزرگوار است و بزرگواری را دوست دارد ، بخشنده است و بخشندگی را دوست دارد. بنابراین ، آستانه خانه‌هایتان را پاکیزه نگهدارید تا به یهودیان شباهت نداشته باشید.
2984. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (اندازه) بزرگواری مرد به دین(داری) ، جوان‌مردی او به عقل و شخصیت او به اخلاقش (مربوط) است.
2985. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بزرگواری به تقوا ، افتخار به فروتنی و یقین (در سایه) بی‌نیازی است.

بزرگ داشتن

2986. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برکت در بزرگان ماست ؛ هر کس بر کوچک ما رحم نکند و بزرگ ما را محترم نشمارد ، از ما نیست.
2987. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر جوانی که پیری را به خاطر سنّش گرامی بدارد ، خداوند برای دوران پیری او کسی را مهیا می‌کند که وی را گرامی بدارد.
2988. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که مرد مسلمانی را گرامی بدارد ، همانا خدای تعالی را گرامی داشته است.

تشویق بر تکریم بزرگواران

2989. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : حدود را با شبهات دفع نمایید (با طرح شبهه از ثبوت حد ممانعت کنید) و لغزش‌های بزرگان را مادامی که به حدی از حدود الهی منجر نشده ، ببخشید.
2990. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر گاه بزرگ طایفه‌ای نزد شما آمد ، گرامی‌اش بدارید.

ثمره بزرگداشت

2991. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که در دنیا به یکی از خاندان عبدالمطّلب نیکی کند و او نتواند جبرانش کند ، روز قیامت من از جانب او جبرانش می‌کنم.

مقدار احترام کردن

2992. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : برای مردم به اندازه نیکی و بدی‌شان ارزش قایل شوید.

بزرگوارترین مردم

2993. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هشیار باشید! که همه انسان ها از آدم پدید آمده‌اند و آدم از خاک (پس مغرور نباشید و بدانید که) گرامی‌ترین انسان ها نزد خدا پرهیزکارترین آنهاست.
2994. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : هر که دوست دارد گرامی‌ترین مردم باشد ، باید از خداوند بترسد.

کسب

بهترین کسب

2995. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاکیزه‌ترین کسب‌ها ، کار کردن مرد با دستان خود است.
2996. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : پاکیزه‌ترین کسب مرد مسلمان ، تیراندازی او در راه خداست.
2997. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین کسب ، معامله نیک (و حلال) و کار مرد با دستان خویش است.
2998. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : (حلال‌ترین و) بهترین کسب‌ها ، کسب تاجرانی است که هنگام سخن ، دروغ نمی‌گویند ، در امانت ، خیانت نمی‌کنند ، از وعده ، تخلف نمی‌نمایند ، در پرداخت قرض تعلل نمی‌ورزند ، و در طلب خود سخت‌گیری نمی‌کنند ، و هنگام فروش ، در ستایش جنس خود مبالغه و هنگام خرید ، جنس دیگری را مذمت نمی‌کنند.

تشویق به کسب درآمد از دسترنج

2999. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : بهترین درآمدها ، آن است که از دسترنج کارگر حاصل شود در صورتی که کار صاف و دقیق انجام دهد.
3000. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : آن که به دست خویش کاسبی کند ، دوست خداوند است.

بعدی                    قبلی